Zinvol of betekenisvol werk

‘Het tekort aan mensen is de nieuwe crisis’, luidt de titel van een nieuwsbericht wat ik onlangs las. Het tekort aan technici, zorgpersoneel en leraren kennen we. Opvallend is nu ook het tekort aan loopbaanadviseurs. Op zich niet vreemd als je je bedenkt dat loopbaanadviseurs een belangrijke rol spelen bij het invullen van dit tekort aan personeel: zij helpen mensen van werk naar werk of helpen hen omscholen omdat zij hun baan in de coronacrisis zijn verloren. Waarom vind ik het dan toch opvallend? Omdat er ook een ándere reden wordt genoemd voor de vraag naar loopbaanadviseurs (of loopbaancoaches), namelijk: de zoektocht van mensen naar ‘zinvol werk’.

Wat betekent dat nu eigenlijk, zinvol werk? Is werken niet überhaupt een zinvolle besteding van je dag? Of bestaat er ook zoiets als “niet zinvol werk doen”? Waarom is zinvol werk doen belangrijk voor ons? Is dat alleen iets van nu, of eigenlijk iets van alle tijden? Is ‘geen zinvol werk hebben’ soms de nieuwe crisis? Het onderwerp intrigeert me, merk ik. Deze vragen zijn natuurlijk niet allemaal in één artikel te beantwoorden. Ik neem je in een vogelvlucht mee door wat werken is, wat zinvol werk nu eigenlijk betekent.

De geschiedenis van werk

Waarom werken we eigenlijk? Ben je geïnteresseerd in waarom mensen überhaupt zijn begonnen met werken, dan is het boek ‘werk’ van de antropoloog James Suzman erg interessant. Zijn uitgangspunt is dat werken in feite energie verbanden, of doelgericht bezig zijn (arbeid verrichten) is. Wij mensen denken misschien dat wij daar uniek in zijn, maar in feite is dat iets dat álle organismen doen. Ook dieren en ja, zelfs planten. Wij zijn het pas werk gaan noemen sinds het moment dat we ervoor betaald krijgen.

Hij verklaart het begrip ‘werken’ niet alleen vanuit de antropologische en sociologische hoek, maar zelfs vanuit de natuurwetten. De wet van de ‘entropie’, wel te verstaan. Nu ben ik helemaal geen bèta dus ik moest ook even goed lezen om dit te begrijpen. Entropie betekent dat energie zich altijd zo gelijkmatig mogelijk probeert te verdelen in de ruimte. Denk maar aan melk die je in je hete koffie giet of ijsblokjes die smelten. Dat verdeelt zich gelijkmatig en dat geldt eigenlijk voor álle energie. Het bijzondere is de link die Suzman legt tussen deze natuurwet en het feit dat mensen al sinds de oertijd arbeid verrichten. In feite is dat ook het verspreiden van onze energie. Werken is dus iets heel natuurlijks, wezenlijks van de mens. Wij zijn er niet voor gemaakt om lui te zijn, wij zullen altijd iets zoeken om onze energie in kwijt te kunnen. Het zit in onze natuur. Dit vind ik een mooie uitleg want daarmee is werk eigenlijk in definitie al zinvol. Wij hebben het nodig.

Bullshit jobs en vitale beroepen

Toch ontstaat er wel een maatschappelijke discussie over wanneer werk nu wel of niet zinvol is. Een paar jaar geleden ontstond bijvoorbeeld het fenomeen ‘bullshit jobs’, ofwel bullshit banen. David Graeber, ook een antropoloog, schreef er een heel boek over. Hij stelt dat dankzij de industriële en technologische revolutie we helemaal niet zoveel zouden hoeven werken om in de productiebehoefte te moeten voorzien maar dat we toch nog allemaal volle weken werken. Het kan dan niet anders zijn dan dat een groot deel van het werk wat we doen, zinloos is, stelt hij. Het werd een fenomeen en er volgende duizenden reacties van mensen die claimen zelf een bullshit job te hebben. Een bullshit job is een baan waarvan de persoon die het uitoefent vindt dat het onzin is. In een artikel van het AD las ik zelfs dat 40% van de Nederlanders vindt dat zijn of haar baan een bullshit job is.

In 2020 werd het fenomeen ‘vitale beroepen’ ineens een begrip. De overheid had een lijst samengesteld van vitale beroepen en als jouw beroep daar niet tussen stond was jouw baan “niet vitaal”. Vitaal betekent: noodzakelijk, wezenlijk, essentieel. Niet vitaal is dus niet noodzakelijk, wezenlijk of essentieel. Daarmee voelden alle Chief Happiness Officers, Social Media Specialisten, IT en Business Consultants, HR Managers, Marketing Goeroes, Key Accountmanagers, Coaches en Storytellers in Nederland zich aangesproken. De maatschappelijke relevantie van ‘zinvol werk doen’ werd hier ineens weer even duidelijk. Bij vitale beroepen gaat het over werk doen dat maatschappelijk relevant is. Dat is wel een wezenlijk verschil, want ook al heb je een baan die maatschappelijk minder relevant is, dan nog kan jouw werk voor jou heel zinvol zijn.

Zinvol, betekenisvol of waardevol werk: wat versta ik daar nu onder?

Zinvol, betekenisvol, waardevol: het zijn termen die door elkaar worden gebruikt. Als we deze woorden écht gaan onderzoeken zullen ze misschien allemaal een net iets andere nuance hebben. Waar het in mijn werk als loopbaancoach echter om gaat bij deze vragen is: wat betekent werk in jouw leven en hoe verhoudt het zich tot andere onderdelen van jouw leven en dat van anderen? Het moeilijke maar tegelijkertijd ook ontzettend boeiende van zingevingsvraagstukken is dat er geen antwoord voor is dat voor iederéén geldt. Zingeving is namelijk in de eerste plaats een persoonlijk vraagstuk. Omdat veel er veel wetenschappelijk onderzoek wordt gedaan ‘loopbanen’, zijn er zeker wel wat gemene delers als het gaat om de betekenis van werk.

De betekenis van werk voor de mens

Afgezien van de meest primaire behoefte van werk, namelijk in je levensonderhoud kunnen voorzien, heeft werk nog veel meer functies voor mensen. Lees ze eens door en bedenk: welke functie(s) van werk zijn voor jou het meest belangrijk?

Ontplooiing

Ontplooiing gaat over iets leren. Jezelf ontwikkelen. Als ontplooiing voor jou belangrijk is, ben je sterk intrinsiek gemotiveerd. Je wil beter of slimmer worden in jouw vakgebied. Niet voor de status of voor het geld, maar voor jouw eigen ontwikkeling. Vanuit interesse.

'Marktplaats’

Je kunt werken ook als een marktplaats zien. ‘Wat schiet ik hiermee op’, is dan een belangrijke drijfveer. Je gaat voor de snelste en makkelijkste weg omhoog. Je kiest voor de meest aantrekkelijke aanbieding en wat het goed doet op jouw cv. Succes maar ook status is vaak een belangrijke drijfveer.

Plezier

Werken moet voor jou vooral leuk zijn. Je moet lol hebben, iets doen wat je leuk vindt en niet te veel gehinderd worden door strakke regels en verplichtingen.

Uitdaging

Uitdaging gaat anders dan bij ontplooiing, vooral om jezelf bewijzen, te kunnen strijden, scoren, concurreren of iets concreets te realiseren. Spannend en opwindend werk, is voor jou belangrijk. Het gaat niet zozeer om iets leren, maar om je uitgedaagd voelen. Buiten je comfortzone gaan.

Maatschappelijk nut

Deze functie van werk geeft nog een extra dimensie aan “betekenisvol of zinvol werk doen’. Als het maatschappelijk nut voor jou belangrijk is, wil je werk doen wat bijdraagt aan een doel wat relevant is voor de maatschappij. Je wil een maatschappelijke missie hebben waarmee je iets wezenlijks doet voor anderen. Jouw werk moet niet zozeer zinvol zijn voor jouzelf, maar voor het grotere geheel. Het begrip ‘vitale beroepen’ sluit hier mooi op aan.

Geborgenheid

Gezelligheid, contacten met collega’s, werken in een fijne sfeer, aansluiting zoeken bij anderen: dit valt allemaal onder geborgenheid. Als geborgenheid erg belangrijk voor jou is, dan is de inhoud van je werk vaak van ondergeschikt belang. Je doet liever werk wat je minder leuk vindt samen met een hechte groep collega’s, dan dat je werk doet wat je inhoudelijk leuker vindt maar wat je helemaal alleen moet doen.

Structuur en levensritme

Reinheid, rust en regelmaat. Als je dit leest denk je misschien: wat een ouderwetse uitspraak. Toch is het nog steeds een waarheid als een koe. Werken biedt mensen een reden om uit bed te gaan, structuur in hun dag, houvast en zekerheid. Voor vrijwel iedereen geldt dit in meer of mindere mate. Ook als je niet zo van de structuur en regelmaat bent, geeft werken wel een zinvolle invulling aan jouw dag. Het is vaak een van de redenen waarom mensen die de loterij winnen, niet meteen hun baan opzeggen. Want wat ga je dan de hele dag doen?

Balans

Als balans voor jou belangrijk is, dan is werk voor jou een manier om jouw privéleven zo prettig mogelijk in te richten. Voorbeelden hiervan zijn je werk goed kunnen combineren met andere zorgtaken. Of door het werk wat je doet de vrijheid hebben om tijd aan andere interesses te besteden, zoals bijvoorbeeld reizen. De “digital nomads” van deze tijd zijn hier een mooi voorbeeld van. Locatie en tijd- onafhankelijk je werk kunnen doen zorgt voor een heel andere werk-privé balans.

Identiteit en erkenning

Werk is een belangrijk onderdeel van je identiteit. Als je jezelf aan een vreemde voorstelt, is het werk wat je doet vaak één van de eerste dingen die je over jezelf vertelt. Het geeft je erkenning voor wie jij bent. Het gaat hier niet zozeer om de status, als wel om het feit dat je bent, wat je doet. Soms kan iemands identiteit als het ware helemaal samenvallen met zijn beroep of met een organisatie. “Mijn werk gaat voor alles, mijn werk is mijn kindje.”

Deze functies van werk herkennen we vast allemaal in meer of mindere mate. Van deze Maar er zijn ook functies van werk waar jij je helemaal niet bewust van bent, maar die toch erg belangrijk zijn. Het gaat dan om vluchtgedrag, verslavingsgedrag of onverwerkte problematiek. Iemand kan zijn werk heel goed (onbewust) als middel gebruiken om problemen in zijn leven niet onder ogen te komen, afleiding te zoeken, oude pijn of belemmerende overtuigingen te overwinnen. De ‘workaholic’ is daar een voorbeeld van. Daar gaat deze blog verder niet over, maar het is wel goed om je ervan bewust te zijn dat er nog een diepere laag van betekenis onder jouw werk kan liggen.

Tips om jouw werk zinvol / van betekenis te maken

Dan nu even praktisch. Stel dat jij nu met de vraag worstelt hoe jij je werk meer betekenis kunt geven. Wat kan je dan doen? Om te beginnen is het belangrijk van jezelf te weten wat voor betekenis werk voor JOU heeft. Bovenstaande lijst kan je daarbij helpen. Sluit jouw huidige baan daarop aan? Is het antwoord: nee, dan betekent dat niet dat je gelijk een carrière switch moet overwegen. Is uitdaging voor jou bijvoorbeeld heel belangrijk, maar ervaar je dit niet meer? Dan kan een nieuw project, een nieuwe opleiding, extra taken, of hetzelfde werk doen binnen een groter bedrijf ervoor zorgen dat je méér uitdaging ervaart terwijl je toch hetzelfde werk doet. Hetzelfde geldt bijvoorbeeld voor balans. Minder gaan werken, op andere tijden gaan werken, kan de balans herstellen waardoor werk in jouw leven een heel andere betekenis krijgt omdat je meer tijd kunt besteden aan andere dingen voor jou belangrijk zijn.

Nog een stap verder: missie of ‘purpose’

Nog een stapje gaat wat mij betreft het vinden van purpose, roeping of missie. Dat gaat nog een stapje verder dan zinvol werk doen. Het gaat daarbij over jouw werk verbinden met een ‘hoger doel’. Dat hoeft niet perse een maatschappelijk doel te zijn. Het kan ook iets zijn wat jij heel belangrijk vindt en de wereld wil bieden. Purpose gaat over wat jij te geven hebt met jouw unieke talenten en interesses. Dat kan zijn van heel klein, tot heel groot. Van een lekkere warme maaltijd bereiden voor daklozen, mensen ontroeren met jouw zelf gecomponeerde muziek, tot wat mij betreft het ultieme schoolvoorbeeld van leven naar je persoonlijke missie: Peter R. de Vries, die er zijn persoonlijke missie van maakte om te strijden voor rechtvaardigheid.

Ik ben Gabriëlle As, loopbaancoach. Met werkfulness richt ik me op loopbaancoaching voor (jong)volwassenen. Twintigers en dertigers dus. Dit doe ik live in Almere en omstreken, of online in heel Nederland. Heb jij nu een loopbaanvraag en wil je hier (vrijblijvend) met mij over in gesprek? Plan dan nu een gratis (intake)coachgesprek. In een gratis intakegesprek kun je proeven of loopbaancoaching überhaupt iets voor je is en geef ik je alvast wat waardevolle tips om zelf mee verder te gaan.

Plan een gratis coachgesprek

Volg mij op: instagram en linked-in